کد مطلب:26454 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:28

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

چگونه سوره حمد با هفت آيه، در برگيرنده تمامي مفاهيم اسلام ميباشد، ولي سورههاي ديگر حتي سوره بقره با 286 آيه، چنين ويژگي را ندارند؟

نميتوان به اين شكل برداشت و مقايسه كرد، كه چون سوره بقره داراي 286 آيه و يا سورههاي ديگر داراي آيات بيشتري از سوره حمد ميباشند، پس مفاهيم و معارف اسلامي آنها بايد بيشتر از سوره حمد باشد، چرا كه استفاده و برداشت از سورهها، خصوصاً سوره حمد را ميتوان با توجه به معارف زياد و محتواي موجود در سوره حمد، نيز روايات معصومان (ع) در اين باره به دست آورد.

در روايتي از پيامبر گرامي اسلام ميخوانيم: ألحمد أمّالقرآن؛ سوره حمد، اساس قرآن ميباشد. و اين به هنگامي بود كه جابر بن عبدالله انصاري خدمت پيامبر(ص) رسيد، پيامبر به او فرمود: آيا برترين سورهاي را كه خدا در كتابش نازل كرده، به تو تعليم دهم؟ آن گاه پيامبر، سوره حمد را به او آموخت، سپس فرمود: اين سوره شفاي هر دردي است مگر مرگ.(1)

در سوره حجر ميفرمايد: اي پيامبر، ما به تو سوره حمد را كه هفت آيه است و دوبار نازل شده است داديم و همچنين قرآن بزرگ بخشيديم(2) قرآن با تمام عظمتش در اين آيه، برابر سوره حمد قرار گرفته است.

دليل اين سخنان، با تأمّل در محتواي اين سوره روشن ميشود، چرا كه اين سوره فهرستي است از مجموع محتواي قرآن، زيرا هر كدام از اين هفت آيه، اشاره به مطلب مهمي است:

1 - بسم الله سرآغازي است براي هر كار و استمداد از ذات پاك خداوند، به هنگام شروع هر كاري.

2 - الحمد لله ربّ العالمين درسي است از باگشت همه نعمتها و تربيت همه موجودات به اللّه و توجه به اين حقيقت كه همه اين مواهب از ذات پاكش سرچشمه ميگيرد. عارفان گفتهاند: هر حمدي و سپاسي كه در اين عالم ميشود، حمد و سپاس از او است.

3 - الرحمن الرحيم اساس خلقت و تربيت و حاكميت او بر پايه رحمت و رحمانيت است.

4 - مالك يوم الدين توجهي است به معاد، و پاداش اعمال، و حاكميت خداوند در آن دادگاه بزرگ.

5 - اياك نعبد و اياك نستعين توحيد در عبادت و توحيد در نقطه اتكاي انسانها به خداوند.

6 - اهدنا الصراط المستقيم بيانگر عشق بندگان به هدايت، نيز توجهي است به اين حقيقت كه هدايتها همه از سوي او است.

7 - صراط الذين انعمت عليهم... ترسيم روشني است از صراط مستقيم و راه كساني كه مشمول نعمتهاي او شدهاند، و از راه غضب شدگان و گمراهان جدا است.

از يك نظر اين سوره به دو بخش تقسيم ميشود: بخشي از توحيد و يكتايي كه اساس تمام عالم خلقت است. سخن ميگويد و بخشي از نيازهاي بنده.

اين سوره، تمام عالم را در خود جاي داده: عالم الوهيت الهي و عالم ناسوت انساني.

اين سوره، مراحل سه گانه ايمان: اعتقاد به قلب، اقرار به زبان، و عمل را در بردارد.(3)

براي آگاهي بيشتر، به تفسير سوره حمد از امام خميني (ره) و تفسيرهاي ديگر مراجعه فرماييد.

پينوشتها:

1 - تفاسير مجمع البيان و نورالثقلين آغاز سوره حمد.

2 - سوره حجر (15)، آيه 87.

3 - تفسير نمونه، ج1، ذيل سوره حمد و ج 11 ذيل آيه 87 سوره حجر؛ ترجمه تفسير الميزان، ج1، ذيل سوره حمد، با تلخيص.